İsveç: Anayasa değişikliği tartışmasına Türkiye dahil oldu
Türkiye’nin NATO itirazını aşmak isteyen İsveç’in terör kanunlarını sıkılaştırma adımı tartışmalara neden oldu. Pekala 16 Kasım’da ne değişecek? Türkiye için bu yeterli mi’Türkiye’nin “terör örgütlerine yuva olmakla” suçladığı İsveç, gelecek hafta yapılacak anayasa değişikliğini tartışıyor. Anayasa değişikliği ile hükümet ve kolluk kuvvetlerine, “terörist organizasyonlarla ilişki görülmesi durumunda örgütlenme hürriyetini engelleme hakkı” veriliyor.
Öneride, “Değişiklik ile İsveç, terörle daha fazla ve yeni yöntemlerle mücadele etme kabiliyeti kazanacak” deniyor.
Stockholm, muhakkak durumlarda örgütlenme özgürlüğün kısıtlanmasını öngören düzenleme ile Ankara’nın itirazlarını yumuşatabilmeyi umuyor. İnsan hakları örgütleri ve bazı muhalefet partileri ise tepkili.
Hazırlıklarına NATO adaylığından çok önce başlansa da Ankara’nın, İsveç’i İttifak’a iştirakini veto etmekle tehdit ettiği bir ortamda 16 Kasım’da yapılacak oylama ayrıca önem kazandı.
İsveç’in yeni Başbakanı Ulf Kristersson da 8 Kasım’da Ankara’ya yaptığı birinci yurt dışı ziyareti sırasında Türkiye’nin terörle ilgili eleştirilerini ciddiye aldıklarını, yasal değişiklikler yapacaklarını söylemişti. Değişiklik için “Yasal otoritelere terörle mücadelede kas gücü sağlayacak” yorumunu yapan Başbakan Kristersson, “Terör faaliyetleri ister İsveç’i ister Türkiye’yi hedefliyor olsun, eşit derecede ciddiye alarak mücadele edeceğiz” diye konuşmuştu.
Sol Parti itiraz ediyor
İsveç parlamentosu Riksdag’da 24 sandalyesi bulunan Sol Parti, örgütlenme hakkının kısıtlanacağı tasasıyla planlanan değişikliğe “hayır” oyu vereceğini açıklayan tek parti. Birtakım Sol Parti milletvekillerinin Temmuz ayında PKK bayraklarıyla çektirdiği fotoğraf da tartışma yaratmıştı. Türkiye’den gelen tepki üzerine dönemin Başbakanı Magdalena Andersson, PKK’nın “terör örgütü listesinde olduğunu” belirterek vekillere reaksiyon göstermişti.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Stockholm Üniversitesi Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Direktörü Paul Levin’e nazaran değişiklik uzun müddettir üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları üzere geniş bir kesitin görüşlerine açıktı ve yansılar genelde olumlu oldu.
Yine de Memleketler arası Af Örgütü ve İsveç merkezli Sivil Hak Savunucuları hak ihlalleri yaşanabileceğine dair itirazlarını lisana getiriyor. İnsan hakları örgütleri, Türkiye, İsveç ve Finlandiya ortasında Haziran ayında Madrid’de imzalanan üçlü mutabakat ile bazı terör şüphelilerinin Türkiye’ye iade edilmesine taban hazırlanmasına da adil yargılama yapılmayacağı gerekçesiyle karşı çıkıyor.
Düzenleme 1 Ocak’ta yürürlüğe girecek
Aslında 2019’dan beri tartışılan anayasa değişikliğine dair yasama süreci İsveç’in NATO adaylığından çok önce başlamıştı.
Peki düzenleme Türkiye’nin itirazlarına karşılık verebilecek mi?
Paul Levin, “Bu polise, terörü desteklemeleri halinde miting veya protesto gösterilerini engelleme hakkı verebilir. Bugüne kadar böyle bir şey söz konusu değildi” yorumunu yaptı.
Son formunu Nisan ayında alan Anayasa değişikliği ile terör örgütlerine iştirakin özendirilmesi, propagandasının yapılması ve bireylerin terör hareketlerine teşvik edilmesinin önlenmesi hedefleniyor. Tasarı, Andersson hükümetinin değişmesiyle sonuçlanan Eylül seçimlerinden evvel, parlamantodaki birinci tıp oylamada kabul edilmişti. Artık 16 Kasım’da ikinci ve son kez oynalanacak. Kabul edilmesine kesin gözüyle bakılan değişiklik 1 Ocak 2023’te yürürlüğe girecek.
Ancak Stockholm Üniversitesi’nden uluslararası hukuk profesörü Dr. Mark Klamberg’e nazaran PKK sembollü yürüyüşler hala tabir özgürlüğü kapsamında kıymetlendirilebilir.
DW Türkçe’ye bilgi veren Klamberg, düzenleme ile terör örgütlerinin desteklenmesi veya katılımın özendirilmesinin cezaya tabi olduğuna dikkat çekti, “Sadece sempati ifade etmek suç sayılmayabilir” değerlendirmesini yaptı.
Bu peş peşe ikinci değişiklik
Anayasa değişikliği, İsveç’in terör kanunlarını sıkılaştırmak tarafında attığı ikinci adım oldu. Ülkede Temmuz ayında daha sert yeni terör yasası yürürlüğe girmişti.
Yasama sürecine yeniden NATO adaylığından evvel başlanan kapsamlı “Terör Suçları Yasası” ile terörle kontaklı kabahatlerin çabucak hepsinde cezalar ağırlaştırıldı. Ayrıyeten terörün tarifi daha geniş halde ele alındı. Periyodun hükümeti, 31 Mayıs’ta mecliste kabul edilerek 1 Temmuz’da yürürlüğe giren değişiklik ile Ankara’nın itirazını yumuşatmayı hedefliyordu. Ancak bu yeni kanuna göre de Türkiye’yi rahatsız eden PKK bayraklı aksiyonlar hata sayılmıyor.
İsveç, PKK’yı 1984’te terör örgütü olarak tanıyan birinci Avrupa ülkesi olmuştu.